Freud ve Rüyalar: Psikanalizde Rüya Yorumu

Sigmund Freud (1856 – 1939), psikolojinin en önemli alt dallarından biri olan psikanalizin kurucusudur. Freud’un inşa ettiği psikanaliz kuramı, genel olarak insanların cinsel ve saldırgan dürtülere sahip olduğunu öne sürer. Psikanaliz, genellikle bilinçaltına atılan bilgiye odaklanır. Ayrıca ömür boyu insanın rüyalarında deneyimlediği arzunun doyuma ulaşması konusunu irdeler. Psikoloji disiplininde çok etkili olmuş olan psikanaliz kuramı, dünden bugüne sayısız yazar, filozof, düşünür, psikolog için görmezden gelinemeyecek bir yaklaşım. Bu nedenle psikanaliz ve Freud rüyalar hakkında ne diyor sıklıkla merak edilir. Eğer sen de rüyalar ile ilgili psikanalizin sunduğu bakış açılarını keşfetmek istiyorsan okumaya devam et!

Psikanalitik Yaklaşım Nedir?

Bilmeyenler için aydınlatıcı bir giriş yapalım istedik. Yani psikanalizin rüyalar hakkındaki görüşlerinden önce psikanaliz nedir ona bir bakalım dedik. Psikanalitik yaklaşım, insan zihninin bilinçli, yarı-bilinçli ve bilinçdışı katmanlardan oluştuğunu öne sürer. Ruhsal sorunların önemli bir kısmı da bilinçdışında bulunan çatışmalardan ileri gelir. Freud’a göre psikolojik rahatsızlıklar, çözülmemiş ve bilinçdışında bastırılmış çatışmalardan kaynaklıdır. Psikanaliz, bu doğrultuda tedavinin genellikle konuşma yoluyla ilerlediği bir psikoterapi tekniğidir. Seanslarda danışanlar için rahat bir ortam sağlanır ve zihninden geçenleri serbestçe söylemesi istenir. Viyanalı doktor Sigmund Freud tarafından bir disiplin olarak kurulan psikanaliz, Freud’un ölümünden sonra bıraktığı mirası devralan profesyoneller tarafından da geliştirilmiştir.

Psikanaliz ve Rüyalar

Freud rüya sembolleri ve analizleri meselesine de çok önem verdi. Bunun bir sebebi var. Freud, genel olarak bilinçdışında bastırılmış çatışmaların rüyalar yoluyla kısmi doyuma ulaştığını öne sürer. Bu ne demektir? Freud ve kurduğu psikanaliz ekolüne göre; insan zihni, geçmişteki travmatik tecrübeleri, duygusal açıdan ızdırap veren veya utanılacak olan halleri bilinçaltında tutar. Buna ise “bastırma” denir. Rüyaların doğru anlaşılması için de bilinçdışının tanınması gerekir. Ve böylece Freud rüyalar hakkında ünlenmiş ifadesini kullanır: “Bilinçdışına giden kral yolu rüyalardır!” Freud, danışanlarının serbest çağrışımda sıklıkla rüyalarından bahsettiğini fark ettiği için bu rüya meselesine bu kadar eğildi. Buna göre Freud rüyalar hakkında genelleyici ifadelerden kaçınır. Bunun yerine rüyanın her kişi için farklı bir anlamı vardır ve rüyanın dili, rüya görenin bilinçdışında gizlidir. Psikanaliz tekniği ile beraber Freud, her rüyanın arkasında çeşitli düşünce ve isteklerin olduğunu öne sürer. Freud rüyaları nasıl yorumlar artık anlaşıldı gibi: Rüyalar, genellikle saklı kalmış arzulara ulaşma biçimidir. Bu sayede kısmi bir doyum sağlanır.

Freud’a Göre Rüyanın Oluşum Süreci

Freud rüyaların yorumuna yönelik çalışmalarında rüyaların oluşum sürecinden de söz eder. Örneğin, Freud için bu konudaki en önemli unsurlardan biri rüya sansürüdür. Freud, birçok rüyanın esas anlamını gizleme eğiliminde olduğunu düşünür. Bu sansür mekanizmasının, egonun savunma etkinliklerinden biri olduğuna yakındır. Ona göre uyku boyunca bilinçdışı zihinsel durumlar, kişiyi uyandırabilecek derece yoğun bir hâl alır. Ancak sansür, kişinin uyumaya devam etmesini sağlar. Bu açıdan uyumaya devam etmemizi sağlayan faktör rüya görmemizdir. Freud’a göre insan, uykusu sırasında çoğu cinsel birçok güdü ve isteklerin de etkisi altına girer. Eğer uykuda bunların tatmini sağlanırsa kısmi doyum gerçekleşir. Eğer bu olmaz ise kişi uyanıp daha gerçek tatminler aramaya gidebilir. Yani Freud’a göre neden rüya görürüz sorusunun bir yanıtı da buradadır: Rüyalar, cinsel arzuların üstü örtülü bir biçimde giderilmesidir. Rüyanın oluşması, meydana gelmesi bir isteğin tatminidir ve bu, Freud’un en önemli buluşlarından biridir. Özetle; uyanık hayatında bir isteği yerine getiremeyen kişi, rüyalar aracılığıyla belli bir tatmin sağlar.

Freud’un Rüya Yorumlama Biçimi

Freud rüya analizi yaparken rüya sahibine çeşitli sorular sorar. Buna ise “serbest çağrışım metodu” adını verir. Buna göre rüyaların bağlantısız, saçma, absürt gibi olması, bilinçdışının işidir. Freud, bu karmaşık ve birbirinden kopuk gibi görünen rüya âlemini tercüme ederek kişi hakkında çok önemli bilgilere ulaşılabileceğini düşünür. Freud, rüyalardaki duygusal anlamları bulmak için rüya sahibini gördüğü rüyâ hakkında konuşturmaya çalışır. Buna göre rüya yorumlarken uyulması gereken Freud kuralları şunlardır:

• Mantıklı ya da saçma olsun fark etmez; rüyaların yüzeysel anlamına eğilmek gereksizdir. Bilinçdışı düşünce bu yüzeyde kendini göstermez.
• Her öge için, aslının yerine geçen fikirleri bulmak yeterlidir.
• Bilinçdışı düşünceleri, kendiliğinden ortaya çıkana kadar beklemek gerekir.

Son olarak bu konuda Freud’un “Rüyalar ve Yanılgılar Psikolojisi” adlı kitabından bir alıntı yapalım: ““Gizli rüyanın açık rüya haline dönüşmesini sağlayan sürece rüyâ faaliyeti (dream work) denir. Açık olan rüyâdan gizli olan düşünceye doğru yol almak isteyen süreç de bizim yorumlama sürecimizdir. Bu bakımdan yorumlamanın amacı, rüyâ faaliyetini bir anlamda bozup yıkmaktır. İsteklerin gerçekleşmesi amacını güttüğü derhal anlaşılabilecek olan çocuksu rüyâlarda bile bir ölçüye kadar rüyâ faaliyeti görülebilir. Çünkü buralarda da istek bir gerçeğe ve düşünceler de genellikle görsel imgeler haline dönüştürülmüştür. Burada yoruma gerek yoktur, sadece bu değişiklikleri adım adım izlememiz yeterlidir.”

Freud Üzerinden Rüya Sembolleri ve Anlamları

Demin de belirttiğimiz üzere rüyalar son derece kişiselir. Rüyalarda görülenlerin anlamları da kişilere göre değişkenlik gösterir. Bununla beraber Sigmund Freud’un “Rüyaların Yorumu” adlı kitabında ortaya koyduğu sembolik anlamlar da vardır. Bunlardan birkaçına bakalım:

• Ev Sembolü: Freud’a göre rüyada ev görmenin birçok anlamı vardır. Rüyada görülen ev imgesi, insan bedenini sembolize eder. Cinsiyet ve kişilik özelliklerine göre ilişkilendirilir.
• Ebeveynler ve Kraliyet: Rüyada ebeveynleri kral ve kraliçe olarak görmek, onlara duyulan derin saygının bir parçasıdır. Bu, aile bağlarının ve ebeveynlere olan bağlılığın bir sembolüdür.
• Çıplaklık ve Kıyafet: Rüyada çıplaklık, Freud’a göre savunmasızlık veya utanç duygusunu temsil eder.

Bunun dışında çeşitli nesnelerin cinsel ilişkileri, kadın veya erkek genital organlarını temsil ettiğini de savunur. Örneğin; sopa, şemsiye, direk veya ağaçla sembolize edilen şey erkek genitali olabilir. Çukur, delik, şişe, kavanoz gibi doldurulacak nesneler ise Freud’a göre genelde kadın genitalini simgeler. Cinsel ilişki ile ilgili olarak ise mücevher veya tatlılar sıklıkla öne çıkar.

Bilinçaltı Nedir? Nasıl Çalışır? başlıklı blog yazımızı da keşfet!

Not: Sayfadaki içerik sadece genel bilgilendirme amaçlıdır. Sigmund Freud’a göre rüyaların sembolleri, anlamlarına yöneliktir.