Uyurken Karabasan Basması (Uyku Felci) Ne Demek?

Uyurken karabasan durumu, pek çok insanın hayatında 1 kere de olsa başına gelir. Halk arasında pek hoş karşılanmayan, hatta korkulan bir durum olarak bilinir. Bununla beraber karabasanın günümüzde bir tür uyku problemi olduğu ve tedavisine yönelik literatürde önemli çalışmalar olduğu da bilinmektedir. Peki karabasan nedir, karabasan gelmemesi için ne yapılır? İçeriğimizde A’dan Z’ye konu hakkında merak edilenlerin yanıtlarını bulabilirsin. Bu arada; karabasan ile ilgili şikayetlerin varsa profesyonel tıbbi yönlendirmelerden destek alabilirsin.

Genel Çıkarımlar

Halk arasında “karabasan” olarak tarif edilen durum, tıbbi olarak bir uyku bozukluğudur.
“Uyku felci” tıbbi ismine sahip olan karabasan durumu, rüya görülen evre olan REM uykusunda ortaya çıkar.
REM uykusunda beynin hareket fonksiyonu kilitlenir ve böylece görülen rüyalar karşısında vücudun hareket etmesi engellenir.
Ancak kişi, bu aşamada uyanırsa vücudun hareket fonksiyonu kilitli olduğundan geçici bir felç durumu yaşanır.
Uyku esnasında bu durum normaldir.
Ancak tabii ki uyandıktan sonra birkaç saniye sürse de felçli olma hissi, hareket edememe ve konuşamama durumları kişileri rahatsız eder.
Düzenli uyku alışkanlıkları geliştirmek, stres yönetimi gibi uygulamalar ile tedavi edilebilir.

Karabasan (Uyku Felci) Nedir?

Önce karabasan ne demek bakıldığında bu kavrama tıbbi olarak “uyku felci” adı verilmektedir. Halk arasında karabasan ya da karabasan basması olarak bilinen bu durum esasında bilimsel olarak bir uyku bozukluğu çeşididir. Rüya görülen evre olan REM uykusu esnasında beyin hareket fonksiyonunu kilitler. Böylece görülen rüyalar neticesinde vücudun hareket ederek zarar görmesi engellenebilir. Uyku felci ya da karabasan olarak adlandırılan durum da REM uykularında ortaya çıkar. REM uykusundayken kişi uyansa bile vücut kilitli olduğu için hareket edemez ve geçici bir felç hali baş gösterir. Yaşanan bu geçici felç haline tıbbi olarak “uyku felci” adı verilir. Bu durum, halk ağzında ise karabasan basması olarak tarif edilir. Genel olarak karabasan bilimsel açıklaması da bu şekildedir.

Karabasan Gerçek mi?

Peki bu karabasan durumunu tetikleyen unsurlar nelerdir? Karabasan durumu yaşayan kişiler genelde uyandıklarında odada karanlık bir cisim olduğundan ve bunun kendilerine yaklaştığından söz ederler. Ondan kaçmak istediklerinde ise beyinleri vücutlarını kilitlediği için hareket edemezler. Bu da tedirginlik doğurur. Hareket engel teşkil eden şeyin de görülen o cisim olduğuna inanılır. Ancak son yıllarda uyku laboratuvarlarının yaygınlaşması ve çalışmaların artması ile beraber ortaya çıkan bilgiler kişiler için olumlu nitelik taşımaktadır.

Karabasan Neden Gelir?

Karabasanı pek çok faktör tetikleyebilir. Bunlardan bazıları hâkim çevrelere göre şunlardır:

Uyku düzeninde bozukluk
Çok ya da az uyumak
Narkolepsi (Gün içinde önlenemez uyku atakları)
Anksiyete, panik atak, depresyon, stres gibi psikolojik sağlık sorunları
Alkol ve sigara gibi sağlığa zararlı maddelerin kullanımı

Bunun yanı sıra kimi çalışmalar, bir yakınını kaybetmek, iş değişikliği, şehir değişikliği gibi hayatında ani değişiklikler olan kişilerde de uyku felci olasılığının arttığını ifade eder.

Karabasan Belirtileri Nelerdir?

Kişi, karabasan olarak ifade edilen durumu yaşarken, beyni uyanık olsa dahi hareket edemez. Bu durum karabasanın en önemli belirtisidir. Ayrıca karabasan, yani uyku felci uykunun REM evresinde gerçekleşir. Bu evredeyken bilinci açılan kişiler, odada farklı bir cisim gördüklerini ya da farklı bir cismin kendilerine doğru hareket ettiğini söylerler. Halk arasında uyku felcinin karabasan olarak adlandırılmasına neden olan bu cisim, bazen bir görüntü bazen bir sestir. Bu bağlamda yaygın karabasan belirtilerinden biri de halüsinasyonlardır. Ek olarak panik atak gibi problemleri olan kişilerde uyku felci esnasında göğüste baskı hissi, nefes almada güçlük gibi sorunlar da baş gösterebilir.

Karabasan Tehlikeli midir?

Yukarıda da açıklandığı üzere karabasan, yani aslında uyku felci; uykunun doğal bir ürünüdür ve herhangi tehlikeye neden olmaz. Bunun beraber narkolepsi gibi hastalıklar neticesinde kişinin çok sık uyku felci yaşaması endişe verici olabilir. Özellikle yaşam konforunu etkilemesi açısından bir tehlike doğabilir. Çok sık uyku felci yaşayan kişilerin bir nörolog ve psikolog ile görüşmesi önerilir.

Karabasanın Tedavisi Var mıdır?

Karabasan gelmemesi için ne yapmalıyız bakıldığında ise birçok farklı madde öne çıkar. Bunları da aşağıdaki listede inceleyebilirsin:

Çeşitli ilaçlarla ve terapi yöntemleriyle uyku düzeni bozuk olan kişilerde rahatlama, ferahlama sağlanabilir.
Düzenli uyku alışkanlıkları edinmek, etkin stres yönetimi de bu noktada değerlidir.
Meditasyon, derin nefes alma, gevşeme teknikleri gibi yöntemler de rahatlama sunabilir.
Bazı durumlarda, karabasan deneyimine eşlik eden korku ve endişeyi hafifletmeye yardımcı olabilecek psikoterapi seansları olabilir.

Uyku felci ile ilgili şikayetlerin varsa bir uzmana danışmayı ve hekiminin direktiflerine göre hareket etmeyi unutma.

REM Uykusu Nedir?

Karabasan durumunun REM uykusu esnasında yaşandığını belirtmiştik. Peki REM uykusu tam olarak ne demektir? Rapid eye movement (hızlı göz hareketi) ifadesinin kısaltması olan REM, uykunun dördüncü aşamasıdır. Genelde kişi uykuya daldıktan 90 dakika sonra REM uykusu evresine geçer. Ayrıca REM evresi, rüyaların da görüldüğü uyku evresidir. Göz hareketlerinin devam ettiği REM uykusunda, kişinin tüm kasları geçici felç yaşar. Ertesi gün hatırlanan rüyalar da genellikle REM aşamasında görülür. REM evresi, değişken beyin dalgaları, hızlı göz hareketleri ve kas felci gibi durumlar ile ilişkilendirilir. Bu uyku aşamasının en önemli özelliği beyin fonksiyonlarının uyanık olunduğu zamandaki kadar fazla olmasıdır.

Örneğin, gözler kapalı olsa da hızlı hareket eder. Bu evre, kaliteli bir uyku için son derece gereklidir. Karabasan durumu da bu evrede yaşanan bir uyku problemidir. Yukarıda sözü edildiği üzere kişi, REM uykusundayken uyanırsa beynin hareket fonksiyonu kilitli olduğundan vücudu hareket ettirmek güçleşir. Bu sayede görülen rüyalar karşısında vücudun hareket ederek zarar görmesi önlenir. Bu aşamada kişi uyanıp hareket edemediğinde, yani geçici felç hâlini fark ettiğinde tedirginlik yaşar. Genel olarak karabasan ile REM uykusu arasındaki ilişki bu şekildedir.